Việc tiếp nhận số lượng bài vở quá lớn cùng những bài tập và kiến thức lặp đi lặp lại khiến các em học sinh dễ dàng cảm thấy mệt mỏi và áp lực.
Khoảng thời gian để trau dồi tư duy phản biện và kỹ năng học tập thực tế đang bị thay thế bằng việc phải thường xuyên ghi nhớ những kiến thức khác một các máy móc.
Để thay thế phương pháp học truyền thống, nhiều nhà nghiên cứu đã cùng nhau phát triển phương pháp Học tập theo dự án (Project-based learning).
Đây là một phương pháp giảng dạy mà học sinh đạt được và áp dụng các kiến thức học thuật và kỹ năng mềm để giải quyết một vấn đề trong thực tế hoặc trả lời một câu hỏi mở.
Thay vì phải học thuộc tất cả thông tin, học sinh sẽ thể hiện kiến thức và kỹ năng của mình thông qua bài thuyết trình hoặc tạo ra một sản phẩm để giới thiệu với những khán giả trong cộng động.
Với phương pháp học mới này, học sinh sẽ lĩnh hội kiến thức sâu sắc cũng như phát triển tư duy phản biện, hợp tác, sáng tạo và kỹ năng giao tiếp. Phương pháp học theo dự án phù hợp với học sinh ở mọi lứa tuổi và cấp học.
Đối với cấp bậc trung học phổ thông, phương pháp Project-based learning được thực hiện như sau:
Các học sinh lớp 11 đang đóng vai là các nhà hoạch định tài chính và giúp các gia đình địa phương lập kế hoạch cho các mục tiêu như nghỉ hưu, học phí đại học và giảm thế chấp. Với sự trợ giúp của chuyên gia tài chính chuyên nghiệp và giáo viên toán, học sinh hiểu được các nguyên tắc và công thức tài chính cơ bản là các hàm số mũ và logarit.
Với tư cách là một nhóm, sinh viên phỏng vấn khách hàng của họ để xác định mục tiêu tài chính của họ, sau đó thực hiện và tính toán các kế hoạch tiết kiệm và đầu tư thích hợp bằng cách sử dụng đại số, đồ thị và biểu diễn bảng.
Như vậy, phương pháp Học theo dự án sẽ giúp học sinh vận dụng được kiến thức học thuật và phát triển kỹ năng mềm, từ đó thật sự hiểu vấn đề và cách áp dụng trong thực tế.
Sự khác biệt của phương pháp học tập theo dự án?
Học tập theo dự án (PBL) không chỉ đơn thuần là một dự án vẽ một bức tranh để trang trí lớp học. Theo Viện Giáo Dục Buck (BIE), học tập dựa trên dự án yêu cầu học sinh phải nghiên cứu và trả lời một vấn đề hoặc thách thức trong thực tế, hấp dẫn và phức tạp trong khoảng thời gian từ một tuần cho đến một học kỳ. Không như phương pháp dạy học truyền thống mà ở đó giáo viên là người truyền đạt tất cả những tri thức và học sinh chỉ tiếp nhận và áp dụng kiến thức vào việc giải các bài tập trong sách giáo khoa, phương pháp học tập dựa trên dự án cho phép học sinh chủ động tìm tòi các kiến thức và phối hợp với các bạn trong lớp để giải quyết vấn đề. Người giáo viên sẽ tổ chức các hoạt động học tập để giúp cho học sinh tự tìm hiểu kiến thức, đặt câu hỏi và đưa ra những lời nhận xét để giúp học sinh suy nghĩ sâu hơn về vấn đề và hoàn thiện các kỹ năng cũng như sản phẩm của dự án.
Học tập theo dự án phát triển chiều sâu của sự hiểu biết các kiến thức hơn so với phương pháp dạy học truyền thống mà ở đó học sinh chỉ đưa ra các đáp án đúng. Ở phương pháp học theo dự án, học sinh sẽ phải đào sâu kiến thức và đọc nhiều nguồn tài liệu để lĩnh hội và phản biện nhiều quan điểm khác nhau, chứ không chỉ tập trung đi tìm đáp án chính xác nhất cho một câu hỏi. Nhờ có sự đào sâu trong nghiên cứu, học sinh sẽ hiểu sâu hơn về một vấn đề và sẽ có thể đưa ra những giải pháp hoặc câu trả lời mang tính sáng tạo, chứ không rập khuôn theo một kiểu mẫu như trong phương pháp dạy học truyền thống.
Trong những lớp học truyền thống, học sinh chỉ được đánh giá dựa trên những bài kiểm tra cuối kì, phương pháp học tập theo dự án sẽ khuyến khích giáo viên đánh giá và nhận xét các kiến thức và kỹ năng mềm đạt được để giúp cho học sinh có được một sản phẩm chất lượng cao nhất. Giáo viên sẽ khả năng quan sát, khảo sát và nghiên cứu của học sinh, sau đó sẽ đưa ra những lời nhận xét về các ưu điểm và những mặt cần cải thiện, từ đó sẽ đưa ra những lời khuyên để học sinh có thể hoàn thiện cả về mặt kiến thức lẫn kỹ năng mềm. Học sinh tự nhận thấy mình có khả năng rèn luyện kỹ năng quan sát và phân tích. Giáo viên có thể đánh giá trực tiếp sự phát triển của các kỹ năng này ở học sinh của mình khi họ thực hiện các hoạt động của công việc dự án.
Một điểm khác biệt giữa phương pháp học theo dự án và phương pháp dạy học truyền thống đó là học sinh được quyền lựa chọn các dự án hoặc giáo viên sẽ chọn dự án dựa trên sở thích và sự tò mò của học sinh. Trong các lớp học truyền thống, giáo viên thường là người quyết định mọi nội dung bài học và các bài tập về nhà, trong một lớp học theo dự án, học sinh cùng với giáo viên tìm hiểu chủ đề và đặt ra những câu hỏi để học sinh có thể dựa vào những câu hỏi đó mà chủ động tìm tòi nguồn tài liệu để trả lời những câu hỏi này. Phương pháp học theo dự án sẽ khiến cho học sinh có hứng thú với việc học, từ đó sẽ chủ động và có trách nhiệm hơn với việc học của mình.
Các yếu tố then chốt trong thiết kế học tập theo dự án?
- Câu hỏi định hướng:
Trong một dự án, học sinh sẽ được tiếp xúc với một câu hỏi định hướng. Đây chính là kim chỉ nam để giáo viên và học sinh cùng nhau tìm hiểu vấn đề để trả lời cho câu hỏi định hướng này. Đây sẽ là một câu hỏi mang tính chất mở. Đó là một câu hỏi mà học sinh không thể tìm ra câu trả lời chỉ bằng một cú nhấp chuột trên Google. Ngoài ra đó là một câu hỏi sẽ có nhiều cách trả lời, chứ không đơn thuần là một câu hỏi thường gặp trong các bài kiểm tra với một đáp án đúng. Ví dụ: Làm thế nào để chúng ta xây dựng một mô hình nhà chống ngập lụt cho huyện Nam Trà My ở tỉnh Quảng Nam? Đây là một câu hỏi có kết thúc mở và gợi nhiều ý tưởng cho học sinh. Ngoài ra, nó còn cho học sinh một nhiệm vụ trực tiếp để hướng tới.
- Nhu cầu cần biết:
Nếu như giáo viên chỉ đưa ra một dự án mà không chia nhỏ dự án thành những mục tiêu dễ tiếp cận thì học sinh sẽ dễ bị mất phương hướng khi làm dự án. Vì vậy, giáo viên sẽ lập ra một danh sách ‘nhu cầu biết’, chính là những kiến thức và kỹ năng nền tảng mà học sinh cần phải biết để hoàn thành dự án. Ví dụ, trong một dự án xây dựng mô hình của một ngôi nhà, học sinh cần phải biết một ngôi nhà thường có những căn phòng nào, phục vụ mục đích gì, diện tích và chu vi của căn nhà đó như thế nào. Để kích thích nhu cầu cần biết của học sinh, giáo viên sẽ tạo ra một hoạt động khởi đầu để khơi dậy sự tò mò của học sinh và thúc đẩy quá trình tìm hiểu trong các giai đoạn tiếp theo của dự án.
- Truy vấn chuyên sâu:
Truy vấn chuyên sâu được đưa ra ngay từ khi bắt đầu dự án và kết nối nhu cầu cần biết từ sự kiện đầu vào đến câu hỏi lái xe. Học sinh lập một danh sách các câu hỏi mà các em phải điều tra và tập trung vào đó trong suốt quá trình của dự án.Từ danh sách, học sinh sẽ tìm kiếm câu trả lời, đặt câu hỏi bổ sung và cuối cùng tạo ra một giải pháp, sản phẩm hoặc ý tưởng mới để thực hiện.
- Tiếng nói và lựa chọn:
Cho phép học sinh được có tiếng nói và lựa chọn trong dự án là một điều quan trọng để học sinh thấy rằng các em đang làm chủ việc học của mình. Mức độ lựa chọn có thể sẽ khác nhau tuỳ vào cấp học và độ tuổi của học sinh. Học sinh sẽ rèn được tính độc lập khi đưa ra các quyết định của dự án thay vì chỉ tập trung vào hoàn thành các yêu cầu của giáo viên.
- Phản tư và chỉnh sửa:
Học sinh phải liên tục tham khảo câu hỏi định hướng, phản chiếu và sửa đổi nó khi cần thiết: Làm thế nào để sản phẩm có chất lượng tốt hơn? Giai đoạn nào khó khăn nhất trong dự án? Làm thế nào để vượt qua được khó khăn đó? Cần tìm hiểu thêm điều gì để hoàn thiện sản phẩm. Quá trình hỏi đáp thúc đẩy nhu cầu trả lời các câu hỏi bổ sung, và học sinh phải tích cực tham gia vào việc suy nghĩ và phối hợp với các bạn cùng lớp để trả lời đầy đủ các câu hỏi này.
- Khán giả trong cộng đồng:
Thay vì học sinh chỉ bị gói gọn trong việc viết một bài văn để nộp cho giáo viên vào cuối kỳ, khi trình bày sản phẩm của dự án, học sinh sẽ được trình bày nó trước công chúng trong cộng đồng. Khi học sinh được tiếp xúc với các khán giả trong một ngữ cảnh thực tế, học sinh sẽ phải rèn luyện kỹ năng giao tiếp để giúp cho các vị khán giả hiểu được dự án của mình. Học sinh có thể giao tiếp sản phẩm của mình bằng nhiều hình thức, bao gồm viết và gửi thư cho một quan chức công, chuẩn bị một bài thuyết trình cho các thành viên cộng đồng và phụ huynh, hoặc thuyết trình trước một hội đồng chuyên môn.
Học tập theo dự án có những thách thức nào?
- Làm việc nhóm
Hợp tác là một trong những kỹ năng rất quan trọng trong nghề nghiệp sau này của học sinh. Và học tập theo dự án tạo cơ hội cho học sinh được làm việc với nhau để hoàn thành dự án. Tuy nhiên, có một số học sinh sẽ không thích nghi được với phương pháp làm việc nhóm khi không nhóm không có sự chuẩn bị về mặt tâm lý cũng như đặt ra các giới hạn về việc hoàn thành các mục tiêu. Một số học sinh sẽ cảm thấy bất công khi công việc không được phân chia đồng đều khi các học sinh giỏi thường hay phải cáng đáng hầu hết các công việc trong nhóm. Vì vậy, việc tạo ra một không gian mà tất cả các thành viên trong nhóm đều cảm thấy an toàn và thoải mái về mặt tâm lý là một điều rất quan trọng, giúp cho các thành viên không gặp trở ngại trong các cuộc thảo luận và hoàn thành các mục tiêu.
- Học sinh thiếu sự chuẩn bị
Phương pháp học theo dự án đòi hỏi học sinh phải chủ động và có trách nhiệm với việc học của mình khi giáo viên không phải là người chỉ huy chính. Trong một dự án, học sinh thường dễ cảm thấy lạc lõng nếu như không biết chia nhỏ dự án thành nhiều mục tiêu để hoàn thành. Học tập theo dự án còn là một thách thức lớn với những học sinh chưa có kỹ năng tự tìm tài liệu và tổng hợp các thông tin cũ và mới. Vì vậy, giáo viên cần phải hiểu học sinh của mình có những ưu/khuyết điểm nào để giúp chuẩn bị những kiến thức và kỹ năng nên cho học sinh.
- Quá tập trung vào sản phẩm
Học tập theo dự án không chỉ tập trung vào sản xuất ra một sản phẩm, mà nhấn mạnh vào quá trình học sinh sản xuất ra được sản phẩm đó. Trong sốt quá trình, học sinh sẽ phải chủ động đặt câu hỏi cho bản thân và cùng với giáo viên tìm kiếm câu trả lời thông qua các tài liệu hoặc nói chuyện cùng với chuyên gia. Điều quan trọng nhất ở đây là học sinh làm cách nào đã tìm ra được câu trả lời đó và hiểu được những ưu/khuyết điểm của mình.
Như vậy, phương pháp học theo dự án làm một trong những phương pháp học toàn diện giúp cho học sinh không chỉ đạt được kiến thức và kỹ năng nền tảng, mà còn giúp cho học sinh rèn luyện tính độc lập tư duy sáng tạo và hợp tác với cộng đồng. Học tập theo dự án nhấn mạnh vào quá trình tìm ra câu trả lời mà không giới hạn về cách thức và hình thức của câu trả lời, từ đó khuyến khích học sinh tìm ra câu trả lời bằng nhiều cách khác nhau. Ngoài ra, giáo viên sẽ đồng hành cùng học sinh trong suốt thời gian làm dự án để giúp các em nhận ra được các ưu điểm và các mặt cần cải thiện, từ đó giúp các em phát triển được năng lực của mình.
